Melanom Kanseri

Melanom Kanseri Nedir?

Melanom, ciltteki anormal hücreler kontrolsüz bir şekilde büyüdüğünde ortaya çıkar.

Cildiniz birçok hücre türünden oluşur. Melanosit adı verilen bu hücre türlerinden biri, melanin adı verilen kahverengi bir pigment üreterek cildinize rengini verir. Melanom, melanositlerde meydana gelen kanserdir. Skuamöz hücreli karsinom veya bazal hücreli karsinom gibi diğer cilt hücreleri türleri de kansere dönüşebilir. Bunlar bazen melanom dışı cilt kanseri olarak adlandırılır ve melanomdan daha yaygındır. Melanomun vücudun diğer bölgelerine yayılma (metastaz yapma) olasılığı diğer cilt kanseri türlerine göre daha yüksektir.

Melanom cildin herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir, ancak erkeklerde gövdede (göğüs ve sırt), baş veya boyunda, kadınlarda ise kol ve bacaklarda daha yaygındır. Yüz bir diğer yaygın bölgedir.

Melanom, Avustralya'da hem erkeklerde hem de kadınlarda en sık görülen 10 kanserden biridir. Avustralya ve Yeni Zelanda dünyadaki en yüksek melanom oranlarına sahiptir. Bu durum muhtemelen açık tenli olan ve erken çocukluk döneminden itibaren güneşe maruz kalan nüfusun yüksek oranıyla ilgilidir.

Melanom Türleri

5 tür melanom vardır:

• Yüzeysel yayılan melanom en yaygın türdür. Genellikle bir benin koyu pigmentinin yayılması şeklinde görülür. Genellikle yüksek düzeyde güneş ışığına veya solaryum gibi yapay ultraviyole (UV) maruz kalmış ciltte ortaya çıkar.
• Nodüler melanom pembe, kırmızı, kahverengi veya siyah sert bir yumru olarak görünür. Kolayca kanayan kabuklu bir yüzey geliştirebilir. Genellikle baş ve boyunda bulunur.
• Lentigo malign (kötü huylu) melanom en yavaş büyüyen melanom türüdür. Genellikle yüzde, kulaklarda veya kollarda düzensiz bir sınıra sahip koyu bir leke olarak görülür. Bir ben ile ilişkili değildir.
• Akral lentiginöz melanom renksiz ya da açık renkli bir alan veya çürük benzeri bir nokta olarak görülebilir. Genellikle avuç içlerinde veya ayak tabanlarında ya da tırnak altlarında görülür. Bu melanom türü Asyalılarda ve daha koyu tenli kişilerde (örneğin Afrika kökenli kişilerde) yaygındır, ancak açık tenli kişilerde nadir görülür.
• Desmoplastik melanom sert, deri renginde bir yumru olarak görülür. Yara izi gibi görünebilir.

Melanom için risk faktörleri nelerdir?

Risk faktörü, bir kişinin kanser gibi belirli bir duruma yakalanma olasılığını artıran herhangi bir faktördür. Yaşam tarzı veya çevresel faktörler gibi bazı risk faktörleri değiştirilebilir. Kalıtsal faktörler veya aileden birinin kanser olup olmaması gibi faktörler ise değiştirilemez.

Bir veya daha fazla risk faktörüne sahip olmanız kansere yakalanacağınız anlamına gelmez. Çoğu insan en az bir risk faktörüne sahip olup asla kansere yakalanmazken, kanserli diğer kişilerde bilinen hiçbir risk faktörü olmayabilir. Kanserli bir kişi bir risk faktörüne sahip olsa bile, bu risk faktörünün hastalığın gelişimine ne kadar katkıda bulunduğunu bilmek genellikle zordur.

Melanom risk faktörleri

Daha yüksek melanom gelişme riski ile ilişkili faktörler şunlardır:

• açık ten rengi (kolayca yanan veya çillenen açık ten, mavi veya yeşil gözler ve sarı veya kızıl saçlar dahil)
• güneş ışığına ve diğer ultraviyole (UV) enerji kaynaklarına korunmasız maruz kalma (örn. solaryum)
• özellikle çocukluk döneminde su toplamasına neden olan güneş yanığı
• bazı büyük benlere, çok sayıda küçük bene veya normal benlerden farklı görünen benlere sahip olmak
• ailede olağandışı ben veya melanom öyküsü
• melanom da dahil olmak üzere kişisel cilt kanseri öyküsü
• Kseroderma pigmentozum, cildin UV hasarına karşı kendini onarmasını engelleyen nadir bir genetik durum
• radyasyon ve bazı kimyasallar (örn. çözücüler) dahil olmak üzere belirli çevresel faktörlere maruz kalma
• hastalık veya ilaçların yan etkileri nedeniyle zayıflamış bir bağışıklık sistemi
• yaş – melanomun yaşlı insanlarda görülme olasılığı yüksektir, ancak 25 ila 34 yaş arasındaki kişilerde en sık teşhis edilen kanserlerden biri olduğu öngörülmektedir
• hastanın cinsiyeti – Avustralya ve Yeni Zelanda'da melanom erkeklerde kadınlara göre daha yaygındır.

Melanomun Belirtileri Nelerdir?

Melanomun en yaygın belirtileri şunlardır:

• ciltte yeni bir leke veya boyutu, şekli veya rengi değişen bir leke
• ABCDE kuralının özelliklerine sahip moller:
  - (Asymmetry) asimetri: molün 2 tarafı eşleşmiyordur
  - (Border irregularity) sınır düzensizliği: benin düzensiz kenarları vardır
  - (Color) renk: ben baştan sona aynı renkte değildir
  - (Diameter) çap: benin yaklaşık 6 mm'den daha geniş olması durumu (ancak bazı melanomlar bundan daha küçük olabilir)
  - (Evolving) gelişme: benin son birkaç hafta veya ay içinde boyut, şekil, renk veya doku olarak değişmesi
• iyileşmeyen bir yara
• benin içinde veya çevresinde kaşıntı, pullanma, kanama, sızıntı, şişme veya ağrı
• pigmentin bir lekeden cilt çevresine yayılması

Sadece melanom değil, birçok durum bu belirtilere neden olabilir. Bu belirtilerden herhangi birine sahipseniz doktorunuza danışın.

Melanom nasıl teşhis edilir?

Belirtilerinizi araştırmak ve melanom tanısını doğrulamak için aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi test yaptırabilirsiniz:

• hastalık geçmişi
• boyut, şekil, renk veya doku açısından anormal görünen benler veya diğer pigmentli alanlar için cildin fiziksel muayenesi
• büyümüş olup olmadıklarını görmek için lenf düğümlerinin fiziksel muayenesi
• ciltteki lekeleri daha net görmek için bir ışık kaynağı ve büyüteç kullanılan dermatoskopi
• mikroskop altında incelenmek üzere küçük bir deri örneğinin alındığı biyopsi; bu işlem şunları içerebilir:
  - derinin tıraşlanarak biyopsisi: derinin üst katmanları tıraşlanır,
  - derinin punch biyopsisi: tüm deri katmanlarını delen bir alet kullanılarak daha derin bir deri örneği alınır,
  - derinin insizyonel veya eksizyonel biyopsisi: tüm deri katmanlarını kesmek ve tümörün tamamını (eksizyonel) veya bir kısmını (insizyonel) çıkarmak için cerrahi bir bıçak (neşter) kullanılır,
  - optik biyopsi: bu, cildin kesilmesine gerek kalmadan belirli bir derinliğe kadar incelendiği yansıma eşodaklı mikroskopisini (RCM) içerebilir,
  - melanomun yayılmış olabileceği vücudun diğer bölgelerinden biyopsiler: bu, mikroskop altında melanom açısından kontrol edilen hücrelerden bir örnek almak için ince bir iğnenin kullanıldığı genişlemiş bir lenf düğümünde ince iğne biyopsisini içerebilir.

Melanomun Evreleri

Eğer size melanom teşhisi konulursa, hastalığın evresini ve kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığını belirlemek için daha fazla test yaptırabilirsiniz. Bunlar röntgen, bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi görüntüleme testlerini içerebilir. Hastalığın evresini bilmek, sağlık ekibinin sizin için en iyi tedaviyi planlamasına yardımcı olur.

Melanom, ciltteki kalınlığına ve yakındaki lenf düğümlerine veya diğer organlara yayılıp yayılmadığına bağlı olarak 5 evreye ayrılır:

• Evre 0 (melanoma in situ); 0,1 mm'den az kalınlık: tümör sadece üstderidedir ve altderiyi istila etmemiştir.
• Evre I; 2 mm'den az kalınlık: tümör lenf damarlarına, lenf düğümlerine veya uzak organlara yayılmamıştır. Bu evre, tümörün kalınlığına, tümör hücrelerinin ne kadar hızlı bölündüğüne ve tümörün ülserli olup olmadığına bağlı olarak  IA ve IB evrelerine ayrılır.
• Evre II; 2 mm'den daha kalın: tümör lenf damarlarına, lenf düğümlerine veya uzak organlara yayılmamıştır, ancak evre I'dekinden daha kalındır. Bu evre, tümörün kalınlığına ve ülserli olup olmamasına bağlı olarak evre IIA, IIB ve IIC'ye ayrılır.
• Evre III: Tümör yakındaki lenf damarlarına, lenf düğümlerine ve/veya cilde yayılmıştır. Vücuttaki uzak bölgelere yayılmamıştır. Bu evre, tümörün ülserli olup olmamasına ve lenf damarlarına, lenf düğümlerine ve yakındaki cilde büyüme derecesine bağlı olarak IIIA, IIIB, IIIC ve IIID evrelerine ayrılır.
• Evre IV: tümör diğer organlara (örneğin akciğerler, karaciğer, beyin, kemik, yumuşak doku veya sindirim sistemi), cildin veya deri altı dokusunun uzak bölgelerine veya uzak lenf düğümlerine yayılmıştır. Buna metastatik melanom da denir.

Tedavi Seçenekleri

Kanserli kişilerin tedavi ve bakımı genellikle multidisipliner ekip olarak adlandırılan hem tıbbi hem de yardımcı sağlık profesyonellerinden oluşan bir ekip tarafından sağlanır.

Melanom tedavisi şunlara bağlıdır:

• hastalığın evresi
• kanserin yeri
• semptomların şiddeti
• olası yan etkiler
• tedaviden sonra kanserin geri dönme riski
• Kanser hücrelerinde belirli gen değişiklikleri varsa
• genel sağlığınız ve istekleriniz.

Tedavi seçenekleri aşağıdakileri içerebilir:

• Ameliyat

Cerrahi, melanom için ana başlangıç tedavisidir.

İnce, erken evre melanomlar, tümörü ve etrafındaki bazı normal cilt dokusunu çıkaran küçük bir ameliyatla (lokal anestezi altında) çıkarılabilir. Geride kanser hücresi kalmadığından emin olmak için tümörün kenarındaki sağlıklı deriden geniş bir marj çıkarılır. Buna geniş lokal eksizyon denir. Tümör ne kadar kalınsa, hem alan hem de derinlik açısından o kadar geniş bir marj gerekir. Bu küçük ameliyat bir yara izi bırakacaktır.

Geniş lokal eksizyonla aynı zamanda sentinel lenf düğümü biyopsisi de yaptırabilirsiniz. Bu işlemde melanomun yakınındaki bir lenf düğümü, melanomun yakınındaki cilde radyoaktif bir madde ve/veya boya enjekte edilerek tespit edilir. Lenf düğümü daha sonra bir patoloğun melanom hücreleri açısından test edebilmesi için çıkarılır.

Melanom yakındaki lenf düğümlerine yayılmışsa, bu lenf düğümleri genellikle genel anestezi altında ameliyatla çıkarılır. Buna lenf düğümü diseksiyonu denir. Bu işlem kanseri mutlaka tedavi etmeyecektir, ancak hayatta kalma süresini uzatabilir ve kanserin lenf düğümlerinde büyümesinden kaynaklanan ağrıyı önleyebilir. Kollardan veya bacaklardan sıvı (lenf) boşaltan lenf düğümlerinin çıkarılması, uzuvlarda veya boyunda sıvı birikmesi gibi yan etkilere neden olabilir. Buna lenfödem denir.

• Kemoterapi

Ameliyatla birlikte bazı kişiler kemoterapi alabilir.

Kemoterapi melanom için diğer bazı kanser türlerine göre daha az etkili olabilir. Bu nedenle immünoterapi ve hedefe yönelik tedavi tercih edilebilir. Bununla birlikte, kemoterapi hayatta kalma süresini uzatmak veya semptomları hafifletmek için kullanılabilir.

• Radyasyon tedavisi

Ameliyatla birlikte bazı kişiler radyasyon tedavisi alabilir.

Radyasyon tedavisi genellikle ciltteki orijinal melanomu tedavi etmek için kullanılmaz. Geri gelen (nükseden) melanomu tedavi etmek veya ameliyattan sonra kalan kanser hücrelerini öldürmek için kullanılabilir. Ayrıca melanomun özellikle beyin veya kemiklere yayılmasından kaynaklanan semptomları hafifletmek için de kullanılabilir.

• Hedefe yönelik tedavi

Hedefe yönelik tedavi, normal hücrelere zarar vermeden özellikle kanser hücrelerine saldırmak üzere tasarlanmış ilaçlarla yapılan tedaviyi ifade eder. Bu tür ilaçlar kanser hücrelerinin büyüme, bölünme, kendilerini onarma veya diğer hücrelerle etkileşime girme şeklini etkiler.

Melanomun hedefe yönelik tedavisinde kullanılan ilaçlar arasında hasarlı BRAF genine sahip hücrelere saldıran vemurafenib, cobimetinib, dabrafenib ve trametinib bulunmaktadır. Tüm melanomların yaklaşık yarısında BRAF geninde hücrelerin daha hızlı büyümesine ve bölünmesine neden olan mutasyonlar vardır.

NRAS ve C-KIT mutasyonlarına sahip melanom için hedefe yönelik ilaçlar klinik deneyler yoluyla mevcut olabilir. Bir klinik araştırmanın size uygun olup olmadığını öğrenmek için doktorunuza danışın.

• İmmünoterapi

İmmünoterapi, bağışıklık sistemini kanser hücrelerine saldırması için uyarmak üzere ilaçlar kullanır. Bu ilaçlar şunları içerir:

• pembrolizumab, nivolumab ve ipilimumab, bağışıklık sistemi hücrelerindeki proteinleri bloke ederek bu hücrelerin vücuttaki diğer hücrelere saldırmasını engeller – bu bağışıklık sisteminin melanom hücrelerine karşı tepkisini artırır ancak bağışıklık sisteminin vücudun diğer bölgelerine saldırmasına neden olmak gibi yan etkilere de yol açabilir
• interferon-alfa ve interlökin-2 gibi genel olarak bağışıklık sistemini güçlendiren sitokinler; bazıları ciddi olan yan etkilere de neden olabilirler
• talimogene laherparepvec (T-VEC), esas olarak kanser hücrelerini enfekte etmek ve öldürmek için laboratuvarda üretilen ve aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendiren bir virüs türüdür; yaygın bir yan etkisi grip benzeri semptomlardır
• Bacille-Calmette-Guerin (BCG) aşısı, tüberküloza karşı aşılamada kullanılır ve genel olarak bağışıklık sistemini güçlendirir
• Evre 0 melanom için bağışıklık sisteminin cilt kanseri hücrelerine karşı tepkisini artıran imiquimod krem.

İmmünoterapi, kalan kanser hücrelerine saldırmak için ameliyattan sonra kullanılabilir veya ameliyatla çıkarılamayan tümörleri tedavi etmek için kullanılabilir.

• Takip

Tedaviden sonra cildinizin ve lenf düğümlerinizin düzenli olarak muayene edilmesi gerekecektir. Melanomun teşhis ve tedavi edildiği zamanki evresine bağlı olarak, görüntüleme testlerine de ihtiyacınız olabilir. Ayrıca kendi cildinizi ve lenf düğümlerinizi topaklar veya diğer değişiklikler açısından düzenli olarak muayene etmelisiniz.

• İlerlemiş hastalık

Kanserin akciğerler veya beyin gibi uzak organlara yayıldığı evre IV melanomun tek başına ameliyatla tedavi edilmesi olası değildir. Bununla birlikte, sağkalımı uzatmak ve semptomları hafifletmek için bu aşamada ameliyat yine de kullanılabilir. Ameliyatla çıkarılamayan metastazlar radyasyon tedavisi, immünoterapi, hedefe yönelik tedavi veya kemoterapi ile tedavi edilebilir. Bu tedavi türleri tümörleri küçültebilir veya büyümelerini yavaşlatabilir ve semptomları hafifletebilir.

• Tekrarlayan kanser

Melanom tedaviden sonra nüksedebilir (geri gelebilir). Kanser deride veya vücudun başka bir yerinde tekrarlayabilir ve lokal, transit veya uzak olarak sınıflandırılır. İkincil kanser, kanserin vücudun başka bir bölgesine yayılmasıdır.

Tekrarlayan ve ikincil melanom için tedavi seçenekleri, kanserin geri geldiği yere, orijinal melanomun evresine ve daha önce denenmiş olan tedavilere bağlıdır. Tedavi ameliyat (özellikle melanom orijinal tümörün yakınındaki deride geri gelirse), radyasyon tedavisi, immünoterapi, hedefe yönelik tedavi veya kemoterapiyi içerebilir. Kanser akciğerler, beyin, kemikler veya karaciğer gibi organlarda tekrar ortaya çıktığında, tedavi genellikle evre IV melanom ile aynıdır.