Baş ve boyun kanseri, baş veya boyundaki anormal hücrelerin kontrolden çıkarak büyümesiyle oluşur.
Kanser tıbbında baş ve boyun bölgesine aşağıdakiler dahildir:
Aynı bölgeye dahil olmayanlar ise şunlardır:
Baş ve boyun kanserlerinin 3 ana tipi vardır. Bunlar, kanserin geliştiği ilk hücre tipine göre adlandırılır:
Baş ve boyun kanserleri, baş veya boyunda başladıkları bölgeye göre sınıflandırılırlar:
Primeri bilinmeyen (veya gizli) metastatik skuamöz boyun kanseri olarak adlandırılan baş ve boyun kanserinin bir türü, başın ve boynun diğer bölgelerinde herhangi bir kanser belirtisi olmaksızın boyundaki lenf düğümlerinde kanserli skuamöz hücrelerde bulunduğunda ortaya çıkar. Bu, doktorların kanserin vücudun neresinde başladığından emin olmadığı anlamına gelir.
Baş boyun kanseri için risk faktörleri nelerdir?
Bir risk faktörü, kişinin kanser gibi bir durumu kesinleştirme olasılığını artıran herhangi bir faktördür. Yaşam tarzı veya çevresel risk faktörleri gibi bazı risk faktörleri değişebilir. Kalıtsal veya aileden birinin kanser olup olmadığı gibi diğer faktörler değişemez.
Bir veya daha fazla risk faktörüne sahip olmak, kansere yakalanacağınız anlamına gelmez. Çoğu insan en az bir risk faktörüne sahip olup kansere asla yakalanmazken, kanserli olanların bilinen hiçbir risk faktörü olmayabilir. Kanserli bir kişide bir risk faktörü olsa bile, bu risk faktörünün hastalığın gelişimine ne kadar katkıda bulunduğunu bilmek genellikle zordur.
Farklı baş ve boyun kanseri türlerinin farklı risk faktörleri vardır. Baş ve boyun kanseri gelişme riskini arttıran faktörler şunlardır:
Baş ve boyun kanseri riskiniz konusunda endişeleriniz varsa, lütfen doktorunuza görünün.
Baş boyun kanserleri erken evrelerinde belirti vermeyebilir. Baş ve boyun kanserlerinin en yaygın semptomu, boyundaki şişmiş bir lenf düğümünün neden olduğu yumrudur. Kanserin bağlı olduğu yere bağlı olarak başka birçok semptom olabilir.
Sadece baş ve boyun kanseri değil, birçok durum bu semptomlara neden olabilir. Bu semptomlardan herhangi birine sahipseniz, doktorunuzla konuşmalısınız.
Ağız kanserleri
Ağız kanserinin en yaygın belirtileri şunlardır:
Boğaz kanserleri
Boğaz kanserlerinin en yaygın belirtileri şunlardır:
Gırtlak kanserleri
Gırtlak kanserlerinin en yaygın belirtileri şunlardır:
Burun kanserleri
Burun kanserlerinin en yaygın belirtileri şunlardır:
Tükürük bezi kanserleri
Tükürük bezi kanserlerinin en yaygın belirtileri şunlardır:
Baş boyun kanseri nasıl teşhis edilir?
Baş ve boyun kanseri semptomlarını incelemek ve teşhisi doğrulamak için testler yapılır. Diş hekimleri ağız kanseri belirtilerini aramak için de eğitilirler.
Doktorunuz veya diş hekiminiz bazı genel testler yapabilir. Daha fazla teste ihtiyacınız varsa, sizi bir uzmana yönlendireceklerdir. Bu testler şunları içerebilir:
Evreleme
Baş ve boyun kanseri teşhisi konulursa, hastalığın evresini ve kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığını belirlemek için daha fazla test yaptırmanız gerekebilir. Hastalığın evresini bilmek, tıbbi ekibinizin sizin için en iyi tedaviyi planlamasına yardımcı olur.
Baş ve boyun kanserleri genellikle TNM (tümör, düğüm, metastaz) sistemi kullanılarak evrelendirilir. Tümörün boyutuna, lenf düğümlerinin etkilenip etkilenmediğine ve kanserin yayılıp yayılmadığına sayılar (veya puanlar) verilir. Yüksek puanlar, kanserin daha ilerlemiş olduğu anlamına gelir. Bu puanlar, kanserin genel evresini hesaplamak için birleştirilir.
Her bir kanser türünün evrelenmesinde küçük farklılıklar olabilir. Ayrıca, orofarinks (boğazın orta kısmı ve ağzın arkası) kanserleri, HPV ile bağlantılı olup olmamalarına bağlı olarak farklı şekilde evrelendirilir. Genel olarak baş boyun kanserleri, tümörün boyutuna ve diğer organlara yayılıp yayılmadığına bağlı olarak 4 evreye sahiptir:
Kanserli kişilerin tedavisi ve bakımı, genellikle multidisipliner ekip olarak adlandırılan, hem tıbbi hem de yardımcı sağlık olmak üzere sağlık uzmanlarından oluşan bir ekip tarafından sağlanır.
Baş ve boyun kanseri tedavisi şunlara bağlıdır:
Tedavilerden bazıları aşağıdadır.
Ameliyat
Cerrahi, baş ve boyun kanserinin tüm evreleri için yaygın bir tedavi yöntemidir. Yaptıracağınız ameliyatın türü, kanserin nerede olduğuna, kanserin ne kadar büyük olduğuna, kanserin yayılıp yayılmadığına, yaşınıza, tıbbi geçmişinize ve genel sağlık durumunuza bağlıdır.
Cerrah, kanseri çıkarırken geride kanser hücresi kalmadığından emin olmak için çevredeki sağlıklı dokuyu da çıkaracaktır. Boynunuzdaki bazı lenf düğümleri de çıkarılabilir, buna boyun diseksiyonu veya lenfadenektomi denir. Bu, genellikle geçici olan, boynunuzu gergin ve uyuşmuş hissettiren bir miktar sinir hasarına neden olabilir ve omzunuzda ağrı ve sertlik hissedebilirsiniz. Ayrıca boyun, yüz ve boğazda geçici veya kalıcı olabilen lenfödem adı verilen şişmeye neden olabilir.
Baş ve boyun kanserleri için sahip olabileceğiniz farklı ameliyat türlerine dahil olanlar:
Ameliyattan sonra kemikleri veya dokuları yeniden inşa etmek için rekonstrüktif veya plastik cerrahi gerekebilir. Başka bir olasılık, yüz veya ağzın etkilenen kısmının işlevini ve görünümünü eski haline getirmek için bir protez cihazının kullanılmasıdır.
Ameliyattan sonra ağzınız veya boğazınız şiştiği için nefes almakta güçlük çekiyorsanız, boynunuzun alt kısmındaki küçük bir kesikten nefes borunuza bir tüp takılmış olabilir. Buna trakeostomi denir. Tüp genellikle ameliyattan 1 hafta sonra çıkarılır.
Ağız kanseri ameliyatı
Küçük kanserler, kanserin nerede olduğuna bağlı olarak dilin, ağzın veya dudağın bir kısmı alınarak tedavi edilebilir. Daha büyük kanserlerin çıkarılması, çiğnemeye, yutmaya veya konuşmaya devam edebilmeniz için rekonstrüktif cerrahi gerektirebilir.
Farklı ağız cerrahisi türleri şunları içerir:
Boğaz kanseri ameliyatı
Birçok orofaringeal ve hipofaringeal kanser cerrahi ile tedavi edilir. Küçük kanserler minimal invaziv cerrahi ile tedavi edilebilir, bazen bunu kemoterapi ile birlikte veya kemoterapi olmadan radyasyon tedavisi takip eder. Büyük veya ilerlemiş kanserler genellikle boyunda bir kesi yoluyla açık cerrahi ile tedavi edilir, bunu sıklıkla radyasyon tedavisi ve bazen de kemoterapi takip eder.
Farklı farenjal (boğaz) cerrahisi türleri şunları içerir:
Nazofaringeal kanserler yerleşimleri nedeniyle ameliyat edilmesi zordur, bu nedenle genellikle ameliyatla tedavi edilmezler.
Gırtlak kanseri ameliyatı
Gırtlak kanserleri için sahip olduğunuz ameliyatın türü
Sadece ses tellerinin yüzeyinde bulunan kanserlerde ses teli sıyırma denilen ses tellerindeki dokunun üst tabakaları ve kanser sıyrılabilir - çoğu insan bu ameliyattan sonra normal konuşabilir
Erken evre kanserler için, kısmi larenjektomi adı verilen, gırtlağın bir kısmını aldırabilirsiniz - sesiniz birkaç ay etkilenebilir veya kalıcı olarak değişebilir
İlerlemiş kanserler için, total larenjektomi adı verilen larenjlerin hepsini çıkarmak için açık ameliyat olmanız gerekebilir - nefes borusundaki bir açıklıktan (larenjektomi stoması adı verilir) nefes almanız gerekecek ve sesiniz kalıcı olarak değişecektir. Size farklı bir şekilde konuşmayı öğretmek için konuşma terapisine ihtiyacınız olacak.
Total larenjektomi sırasında, tiroid bezinizin bir kısmının veya tamamının çıkarılması da gerekebilir (tiroidektomi olarak adlandırılır). Böyle bir durumda, hayatınızın geri kalanında her gün tiroid hormonu replasman tabletleri almanız gerekebilir.
Burun veya paranazal sinüs kanseri ameliyatı
Nazal (burun) veya paranazal sinüs kanseri için yapılan ameliyatın türü, tümörün nerede olduğuna ve hangi sinüslerin etkilendiğine bağlıdır. Nazal ve sinüs kanseri için farklı ameliyat türleri şunları içerir:
Bu ameliyatlardan sonra sıklıkla rekonstrüktif cerrahiye ihtiyaç duyacaksınız. Ayrıca koku alma duyunuzu da kaybedebilirsiniz ve tat alma duyunuz da etkilenebilir.
Tükürük bezi kanseri ameliyatı
Tükürük bezi kanseri en çok parotis bezlerinde (kulakların önündeki bezler) bulunur. Parotis bezi kanseri, parotidektomi adı verilen parotis bezinin bir kısmının veya tamamının çıkarılmasıyla tedavi edilebilir.
Yüz siniri ameliyat sırasında hasar görebilir veya kesilebilir, bu da gülümseme, kaşlarını çatma veya gözlerinizi kapatma yeteneğinizi etkiler (yüz felci denir). Hasarlı bir sinir genellikle birkaç ay içinde iyileşir. Siniriniz kesilirse, vücudun başka bir yerinden bir sinirle değiştirilmesi (sinir grefti olarak adlandırılır) gerekebilir.
Kanser, alt çenenin altındaki (submandibular bez) veya dilin altındaki (dil altı bezi) bir bezde ise, bez ve çevresindeki bazı dokular alınacaktır. Bu ayrıca dili ve yüzün alt kısmını kontrol eden sinirlerin yanı sıra duyu ve tat alma duyularına da zarar verebilir.
Primeri bilinmeyen metastatik skuamöz boyun kanseri cerrahisi
Primeri bilinmeyen metastatik skuamöz boyun kanseri cerrahisi şunları içerebilir:
Radyasyon tedavisi
Ameliyatla birlikte, bazı insanlar radyasyon tedavisi görebilir.
Farenjal ve larenjal kanserler için radyasyon tedavisi asıl tedavi olacaktır. Radyasyon tedavisi ayrıca küçük ağız ve burun boşluğu tümörleri veya ameliyatla tedavi edilemeyen ağız boşluğu, burun boşluğu veya tükürük bezi kanserleri için asıl tedavi olabilir. Radyasyon tedavisinin etkisini artırmak için kemoterapi (kemoradyasyon adı verilir) ile aynı anda verilebilir. Primeri bilinmeyen metastatik skuamöz boyun kanseri için, kanserden etkilenen lenf düğümlerini tedavi etmek için radyasyon tedavisi kullanılabilir.
Radyasyon tedavisi ayrıca tümörü küçültmek için ameliyattan önce ve/veya ameliyattan sonra kalan kanser hücrelerini öldürmek ve kanserin nüksetme riskini azaltmak için kullanılabilir. İlerlemiş kanser semptomlarını hafifletmek için kullanılabilir.
Kemoterapi
Kemoterapi çoğunlukla radyasyon tedavisiyle (kemoradyasyon olarak adlandırılır) aynı anda verilir. Bazı durumlarda, hem radyasyon tedavisi öncesinde hem de sırasında verilebilir. Nazofarenks kanseri olan kişilerde radyasyon tedavisi veya kemoradyoterapi tamamlandıktan sonra kemoterapi de verilebilir.
Kemoterapi, cerrahi veya radyasyon tedavisinden önce tümörü küçültmek için kullanılabilir. Ameliyattan sonra kalan kanser hücrelerini öldürmek ve kanserin geri gelme riskini azaltmak için de kullanılabilir. Kemoterapi, ilerlemiş kanserin semptomlarını hafifletmek için de kullanılabilir.
Kemoterapi genellikle tükürük bezi kanserlerini tedavi etmek için kullanılmaz.
Kanser türüne hedefli tedavi
Kanser türüne hedefli tedavi normal hücrelere zarar vermeden özellikle kanser hücrelerine saldırmak için tasarlanmış ilaçlarla yapılan tedaviyi ifade eder. Bu tür ilaçlar, kanser hücrelerinin büyümesini, bölünmesini, kendilerini onarmasını veya diğer hücrelerle etkileşimini etkiler. Genellikle radyasyon tedavisi gibi diğer tedavilerle birlikte verilirler.
Cetuximab, baş ve boyun kanserlerini tedavi etmek için bazen kullanılan hedefe yönelik bir ilaçtır. Kanser hücrelerinin yüzeyindeki bir proteine bağlanarak büyümelerini ve bölünmelerini durduran monoklonal bir antikordur. Cetuximab bazen insanlar kemoterapi alamadığında veya ilerlemiş kanser için kullanılır.
İmmünoterapi, bağışıklık sistemini kanser hücrelerine saldırması için uyarmak için ilaçları kullanan bir tür hedefe yönelik tedavidir. Bağışık kontrol noktası inhibitörleri bir tür immünoterapidir. Bağışıklık sistemi hücrelerinin vücuttaki diğer hücrelere saldırmasını engelleyen proteinlerini bloke ederler. Bu, bağışıklık sisteminin kanser hücrelerine karşı tepkisini artırmaya yardımcı olabilir.
Nivolumab, bazı ilerlemiş baş ve boyun kanserlerini tedavi etmek için kullanılan bir kontrol noktası inhibitörüdür.
Tedaviden sonra besleme tüpü
Ameliyattan veya radyasyon tedavisinden sonra yemek yeme ve yutkunma sorunu yaşıyorsanız, iyileşirken ihtiyacınız olan besinleri alabilmeniz için bir beslenme tüpü taktırabilirsiniz.
Besleme tüpüne tedaviden sonraki ilk birkaç gün veya hafta boyunca ihtiyacınız olacaksa, tüp burun deliğinden boğazınızdan aşağı ve midenize konulacaktır. Buna nazogastrik (veya NG) tüp denir. Besleme tüpüne daha uzun süre ihtiyacınız olacaksa, karnınızdaki bir açıklıktan doğrudan mideye girecektir. Buna gastrostomi tüpü denir.
Tedavinin devamı
Tedaviden sonra, başınızın ve boynunuzun takip muayeneleri için uygun uzmanlar tarafından düzenli ziyaretlere ihtiyacınız olacaktır. Bunlar, kanseri teşhis etmek veya kanserin evresini bulmak için kullanılan testlerden bazılarını içerebilir.
Radyasyon tedavisi gördüyseniz, tiroid bezinizin çalışma şeklini etkileyebilir. Tiroid fonksiyonunuzu düzenli olarak kontrol ettirmeniz gerekebilir.
İlerlemiş Baş Ve Boyun Kanseri
İlerlemiş baş ve boyun kanserinin tedavisi cerrahi, kemoterapi ve/veya radyoterapiyi içerebilir. Bazı ilerlemiş baş ve boyun kanseri türleri ameliyatla tedavi edilemeyebilir. Bu kanserlerin tedavisi kemoterapi ve/veya radyoterapiyi içerebilir.
Çok ilerlemiş baş ve boyun kanseri için, kanserin büyümesini yavaşlatan ve semptomları hafifleten tedaviniz olabilir. Buna palyatif tedavi denir ve radyasyon tedavisi, kemoterapi veya diğer ilaç tedavilerini içerebilir.
Tekrarlayan kanser
Baş boyun kanseri tedaviden sonra tekrarlayabilir (geri gelebilir). Kanser baş veya boyunda tekrarlayabilir (yerel) veya vücudun başka bir yerinde (uzak) geri gelebilir.
Baş ve boyun kanseri nüksederse, tedaviniz kanserin türüne, yayıldığı yere, daha önce almış olduğunuz tedavilerin türüne ve genel sağlığınıza bağlı olacaktır. Tekrarlayan baş ve boyun kanseri için tedavi seçenekleri arasında kemoterapi, radyasyon tedavisi, cerrahi ve hedefe yönelik tedavi yer alır.